تعامل و تقابل قبایل عرب در شام و تأثیر آن بر تحولات سیاسی عصر اموی

در دوران پیش از اسلام قبایلی چند از عرب جنوب، نواحی یمن و جنوب حجاز را رها کرده و به شام کوچ کرده بودند. رهبری آنها در دست قبیله ی بنی کلب بود. در برابر اینان، قبایل دیگر از عرب شمال تحت رهبری قبیله ی قیس نیز در این ناحیه سکونت کردند و در طول زمان این دو گروه به صورت دو حزب رقیب درآمدند. معاویه طی یک پیوند سیاسی دختری از کلبیان را به همسری گرفت و فرزندش یزید را ولیعهد خود ساخت. کمکم عده دیگری از طوایف یمن و مضر به واسطه ی پول نزد معاویه آمدند. کلبی ها در وفاداری به خاندان معاویه ثابت ماندند. چون یزید درگذشت، قیسیان معاویه ی دوم را به خلافت نپذیرفتند و زبیر را به خلافت برگزیدند. کلبیان در مرج راهط بر رقبای خویش پیروز شدند و مروان به خلافت رسید. جنگ مرج راهط دلیلی بر پراکندگی وحدت صفوف عرب ها و شعله ور شدن تعصبات میان قبایل عربی به حساب می آید. عبدالملک بن مروان در سپردن مناصب حکومتی به قبایل قیسی و یمانی نوعی موازنه برقرار کرد. بعد از آن هر گاه خلیفه ی جدیدی روی کار می آمد یکی از دو طایفه قیسی و یمانی را به خود نزدیک می کرد و دیگری را کنار می گذاشت. ولید با قیسیان ساخت، برادر ولید، سلیمان امتیازاتی به کلبیان داد. عمر بن عبدالعزیز جانب هیچ کدام از دو دسته قبائل را نگرفت، بلکه برعکس برای همزیستی دو گرایش تلاش کرد، در دوران وی فتنه هائی که نزدیک بود دولت اموی را از میان بردارد آرام شد. یزید دوم جانب قیسیان را گرفت. همینکه ولید بن یزید کشته شد، قبیل? قیس که دائی های او بودند به خونخواهی او برخاستند و محمد بن مروان، آخرین خلیفه-ی اموی برای استحکام کار خود بنام خونخواهی یزید، با قبیله ی قیس همراه گشت و سایر قبایل مضر نیز با قیس متحد شدند، یمنی ها بکمک عباسیان قیام کردند و کار امویان پایان یافت